สาระสังเขปที่แสดงในตารางที่ 1 เป็นเพียงส่วนหนึ่งของข้อกำหนดของกระทรวงอุตสาหกรรมเกี่ยวกับข้อมูลวงจรสารเคมีที่ผู้ประกอบกิจการโรงงานต้องให้กับหน่วยงานที่กำกับดูแล ข้อกำหนดดังกล่าวเป็นการแสดงข้อมูลปัจจัยต้นทางเช่น ชื่อ ปริมาณการใช้และ แหล่งที่มาของวัตถุดิบ ซึ่งอาจก่อมลพิษได้ทั้งภายในและภายนอกโรงงาน แต่มลพิษที่เกิดขึ้นจริงเกี่ยวข้องกับปัจจัยอื่นๆ อีกหลายปัจจัยที่สำคัญคือกระบวนการผลิต ผู้ประกอบการเป็นผู้ที่ทราบดีว่าการประกอบกิจการของตนมีโอกาสก่อมลพิษหรือไม่ และมากน้อยเพียงใด ดังนั้นการลดและขจัดมลพิษที่มีประสิทธิภาพจึงต้องเริ่มจากการออกแบบโรงงาน กระบวนการผลิต ตลอดจนการเลือกใช้วัตถุดิบที่เหมาะสมให้เกิดความปลอดภัยต่อชีวิตและรักษาคุณภาพสิ่งแวดล้อม ตัวอย่างข้อมูลข้างต้นเป็นข้อมูลเชิงเศรษฐกิจที่ผู้ประกอบการแต่ละรายถือว่าเป็นความลับทางการค้า แต่ข้อมูลนี้เป็นสิ่งจำเป็นสำหรับหน่วยงานที่กำกับดูแล เพื่อให้ผู้ซึ่งมีหน้าที่ติดตามตรวจสอบสามารถประมวลข้อมูลรายโรงงานที่ถูกต้องเชื่อถือได้ก่อน การเชื่อมโยงให้เกิดข้อมูลผลกระทบเชิงพื้นที่ไม่จำเป็นต้องเปิดเผยรายละเอียด ตัวอย่างของการใช้ประโยชน์ของระบบควบคุมสารเคมีตามตารางที่ 1 เช่น ข้อมูลที่โรงงานแห่งหนึ่งระบุไว้ ตอนขออนุญาตประกอบกิจการตามพระราชบัญญัติโรงงานอุตสาหกรรม ต้องสอดคล้องกับรายงานระหว่างประกอบกิจการ คือ 

            ก. ชื่อ ปริมาณการใช้และ แหล่งที่มาของวัตถุดิบ (ในแบบ รง 2/3) ต้องสอดคล้องกับข้อมูลระหว่างดำเนินการในการขอขึ้นทะเบียน การขออนุญาต การแจ้งดำเนินการ และการแจ้งข้อเท็จจริงที่ กำหนดในประกาศต่างๆ ที่ออกตามพระราชบัญญัติวัตถุอันตราย (ตามแบบ วอ หรือ วอ/อก ต่างๆ ) นอกจากนี้ต้องสอดคล้องกับชนิดและปริมาณที่ใช้และที่เก็บสูงสุดของโรงงานที่มีการสำรวจตามกิจกรรมเฉพาะเมื่อปี พ.ศ. 2545 - 2546

            ข. ชื่อผลิตภัณฑ์ ปริมาณการผลิต และการจำหน่าย ต้องสอดคล้องกับข้อมูลในแบบ รง 8 (รายงานประจำเดือน) ที่ส่งสำนักงานเศรษฐกิจอุตสาหกรรม

            ค. ปริมาณสารมลพิษในน้ำเสียที่ระบายออกนอกโรงงาน 22 รายการ  และค่าปริมาณของสารเจือปนในอากาศที่ ระบายออกจากโรงงาน18 รายการ ตามแบบ รว ต่างๆ ต้องสอดคล้องกับสภาพจริงเมื่อมีการสำรวจโรงงาน

            ง. ชนิดและปริมาณวัสดุที่ไม่ใช้แล้วที่ขออนุญาตนำไปบำบัด/กำจัด ในแบบ สก 2 และ สก 3 ต้องสอดคล้องกับข้อมูลการแจ้งการขนส่งของเสียอันตรายจากโรงงานไปบำบัด/กำจัด ในแบบ manifest

            การตรวจสอบความสอดคล้องของข้อมูลนี้ กรมโรงงานอุตสาหกรรมได้ออกแบบระบบสารสนเทศ เพื่อเอื้อให้เกิดความสะดวกให้กับผู้ประกอบการและเจ้าหน้าที่ในการนำข้อมูลเข้าสู่ระบบ เจ้าหน้าที่สามารถติดตามตรวจสอบการดำเนินงานของผู้ประกอบการ เพื่อยืนยันความสอดคล้องของข้อมูลการรายงานกับสภาพจริงที่พบเมื่อเข้าตรวจโรงงาน นอกจากนี้ยังมีข้อมูลสรุปสำหรับให้ผู้บริหารติดตามการดำเนินงานได้ด้วย

ข้อสรุปและเสนอแนะ

            ตัวอย่างระบบข้อมูลสารเคมีที่นำมาเสนอข้างต้นเป็นเพียงส่วนหนึ่งของระบบควบคุมสารเคมีที่กระทรวงอุตสาหกรรมดำเนินการอยู่ ยังมีข้อปฏิบัติในการติดตามข้อมูลการปล่อยมลพิษที่หน่วยงานอื่นๆ เช่น กระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อมดำเนินงานอยู่อีกซึ่งไม่ได้นำมาแสดง ณ ที่นี้ สำหรับตัวอย่างระบบของกรมโรงงานอุตสาหกรรม ส่วนที่อาจจะเป็นช่องว่างอยู่คือ ผู้ที่ไม่ได้เกี่ยวข้องโดยตรงไม่สามารถติดตามได้ ส่วนหนึ่งเป็นเพราะสิทธิการเข้าถึงข้อมูล อีกส่วนหนึ่งคือผู้สนใจติดตามปัญหาผลกระทบของมลพิษต้องเข้าใจว่ามลพิษที่ทำให้เกิดผลกระทบในพื้นที่ปลายทางมีปัจจัยซับซ้อนโดยธรรมชาติ ผู้ประกอบการที่ผลิตหรือใช้สารเคมีมากโดยมีระบบจัดการที่ดีจึงอาจไม่ใช่ผู้ที่ก่อมลพิษสูง เมื่อเทียบกับผู้ประกอบการที่ใช้สารเคมีน้อยแต่ไม่ให้ความสำคัญกับการควบคุมมลพิษ การมีข้อมูลการดำเนินงานของผู้ประกอบการที่ถูกต้องทันสมัยเป็นปัจจัยเบื้องต้นที่สำคัญสำหรับการสรุปวิเคราะห์   ดังนั้นหน่วยงานที่เกี่ยวข้องควรร่วมมือกันศึกษาทำความเข้าใจระบบที่แต่ละแห่งมีอยู่เดิม ลดความซ้ำซ้อนของภารกิจและหาทางเชื่อมโยงข้อมูลสำคัญเพื่อนำมาใช้ประโยชน์ในการพัฒนาระบบติดตามที่ใช้ร่วมกันได้ ขณะเดียวกันควรให้ภาคส่วนอื่นโดยเฉพาะภาคประชาชนได้รับทราบและเข้าใจถึงความพยายามดำเนินการ และผลงานของภาครัฐที่จะรวบรวมข้อมูลสารเคมีแบบครบวงจรจากผู้ประกอบการภาคเอกชน เพื่อให้ทุกภาคส่วนสามารถร่วมพัฒนาระบบเฝ้าระวัง การดำเนินการลักษณะดังกล่าวมิได้มีประโยชน์เฉพาะการกำกับดูแลการก่อมลพิษ การขจัดและลดมลพิษจากแหล่งกำเนิด แต่ยังมีประโยชน์สำหรับการกำกับดูแลความเสี่ยงที่จะเกิดอุบัติภัยในโรงงานอุตสาหกรรม ความเสี่ยงต่อการเกิดโรคจากการประกอบอาชีพของแรงงานในโรงงานอุตสาหกรรม ตลอดจนการรักษาคุณภาพสิ่งแวดล้อมให้ยั่งยืนต่อไปได้ด้วย